پلاستر، پوشش سطحی پرکاربرد در ساختمان ها، نقشی فراتر از یک لایه تزئینی دارد و بر عملکرد اجزای غیرسازه ای تأثیرگذار است. انواع پلاستر شامل پلاستر گچی، پلاستر سیمانی که زیر مجموعه پلاستر وال مش هستند، هر کدام ویژگی ها و کاربردهای خاص خود را دارند. انتخاب این مصالح، با توجه به شرایط اجرایی و معیارهای فنی صورت می گیرد که در نهایت منجر به بهبود مقاومت لایه های پوششی در برابر رطوبت، ضربه و ارتعاشات ناشی از زلزله می شود. بررسی تخصصی این سه نوع پلاستر، همراه با تحلیل مزایا و محدودیت های هر کدام از منظر مهندسی و تطابق با استانداردها، می تواند به انتخاب بهینه در پروژه های ساختمانی کمک کند.
تعریف پلاستر
پلاستر ساختمانی، لایه ای نازک از مصالح ترکیبی است که برای پوشش سطوح داخلی و خارجی دیوارها و سقف ها به کار می رود. این ماده معمولاً از ترکیب موادی مانند گچ، سیمان، آهک و آب تشکیل شده و با افزودنی های خاص، ویژگی های منحصربه فردی پیدا می کند. پلاستر با ایجاد سطحی صاف و مقاوم، به محافظت از سازه در برابر عوامل محیطی مانند فشار، تغییرات دما، رطوبت و یا ارتعاشات ناشی از زلزله کمک می کند و بستری مناسب برای رنگ آمیزی یا سایر پوشش ها فراهم می کند. این ماده در سیستم های کامپوزیتی مثل وال مش و کامپوزیت FRCM نیز مورد استفاده قرار می گیرد.
معرفی انواع پلاستر و ویژگی های آنها
پلاسترهای ساختمانی با توجه به ترکیبات و کاربردهایشان به دسته های مختلفی تقسیم می شوند که هر کدام ویژگی ها و مزایای خاص خود را دارند:
پلاستر گچی
پلاستر گچی ترکیبی از گچ معدنی، آب و در برخی مواقع افرودنی هاست که عمدتاً برای پوشش دیوارهای داخلی خشک به کار می رود. پلاستر گچی به دلیل ایجاد ظاهری سفید و خشک شدن سریع، سطحی مناسب برای نقاشی و دکوراسیون ایجاد می کند. وزن سبک و ایجاد عایق نسبی صوت و حرارت، از دیگر مزایای پلاستر گچی است. با این حال، به دلیل حساسیت بالای آن به رطوبت، استفاده از آن در محیط های مرطوب توصیه نمی شود. رنگ سفید پلاستر گچی باعث می شود تا بتوان از آن ها برای تعدیل دمای داخل خانه ها استفاده کرد.
پلاستر سیمانی
پلاستر سیمانی از ترکیب سیمان، ماسه شسته و آب تولید شده و به دلیل دوام و مقاومت بالا در برابر رطوبت، ضربه، سایش و شرایط جوی، برای سطوح خارجی و محیط های مرطوب مناسب است. پلاستر سیمانی با هزینه اقتصادی و اجرای ساده، گزینه ای مقرون به صرفه برای پروژه های بزرگ است، اما ظاهر آن به اندازه پلاستر گچی زیبا نیست. پلاستر سیمانی در سیستم هایی مانند وال مش و نمای اتیکس کاربرد گسترده ای دارد.
پلاستر آهکی
برای ساخت پلاستر آهکی از ترکیب آهک، آب و ماسه استفاده می شود. این نوع پلاستر تا حدودی مشابه پلاستر گچی است اما مقاومت بالاتر آن امکان استفاده در نازک کاری را نیر فراهم می کند. این پلاستر با خاصیت ضدقارچ و انعطاف پذیری، از ترک خوردگی جلوگیری می کند و عایق نسبی حرارت و صوت است.
پلاستر ضدآب
پلاستر ضدآب یا آماده با استفاده از مواد پلیمری و افزودنی های خاص تولید می شود و برای محیط های مرطوب مانند استخرها، مخازن آب و پشت بام ها مناسب است. مقاومت بالای پلاستر ضدآب در برابر نفوذ آب و مواد خورنده، آن را به گزینه ای ایده آل برای پروژه های خاص تبدیل کرده است، هرچند هزینه بالای آن در کنار طول عمر کوتاهتر ممکن است محدودیت هایی را در استفاده از آن ایجاد کند.
پلاستر وال مش: نوآوری در مهار دیوارهای غیر سازه ای
سیستم وال مش، یکی از روش های نوین برای مهار لرزه ای دیوارهای غیرسازه ای است که با ترکیب توری فایبرگلاس، نبشی یا ناودانی های منقطع و پلاستر وال مش اجرا می شود. این سیستم به دلیل دارا بودن مزایایی مانند کاهش هزینه ها و سهولت اجرا جایگزین وال پست های فلزی سنتی شده است. پلاستر وال مش، به عنوان لایه ای محافظ، توری فایبرگلاس را در بر می گیرد و مقاومت دیوارها را در برابر نیروهای جانبی ماندد باد و زلزله افزایش می دهد.
طبق پیوست ششم آیین نامه 2800، پلاستر وال مش باید با پلاستر گچی یا پلاستر سیمانی اجرا شود و مقاومت آن حداقل 30 مگاپاسکال باشد. پلاستر گچی برای توری های E-Glass مناسب است، زیرا فاقد خاصیت قلیایی بوده و از خوردگی توری جلوگیری می کند. در مقابل، پلاستر سیمانی تنها با توری های مقاوم به قلیا (AR) سازگار است، زیرا ترکیبات قلیایی سیمان می تواند به توری های معمولی آسیب برساند.
اجرای پلاستر وال مش مراحل مختلفی مانند آماده سازی سطح، نصب توری فایبرگلاس و اعمال دو لایه پلاستر وال مش (یکی زیر و یکی روی توری) را در بر می گیرد. این سیستم با کاهش استفاده از مصالح گران قیمت مانند میلگرد بستر و وادارهای قائم و افقی، هزینه های پروژه را به میزان قابل توجهی کاهش می دهد. برای دستیابی به عملکرد بهینه، انتخاب نوع پلاستر وال مش و توری باید بر اساس شرایط پروژه انجام شود.
در فرآیند اجرای پلاستر وال مش، ابتدا لازم است نقشه فنی دقیق تهیه شود. سپس بر اساس ابعاد و اندازه نوار وال مش، یک لایه پلاستر سیمانی یا پلاستر گچی(بسته به نوع نوار وال مش) روی سطح دیوار در محل نصب نوار اعمال می گردد. پس از این مرحله، توری فایبرگلاس روی پلاستر زیرین قرار گرفته و پس از اجرای لایه دوم پلاستر سیمانی یا گچی روی دیوار و توری، با استفاده از نبشی ها و ناودانی ها در گوشه ها و لبه های دیوار تثبیت می شود.
کاربردهای پلاستر
پلاسترهای ساختمانی نقشی چندمنظوره در بهبود عملکرد، افزایش دوام و ارتقای زیبایی سازه ها ایفا می کنند. این مصالح فراتر از یک لایه پوششی ساده، در حوزه های نازک کاری، عایق سازی و اجرای سیستم های نوین ساختمانی کاربرد دارند.
نازک کاری و بهبود جلوه بصری فضاهای داخلی
یکی از کاربردهای پلاستر در پروژه های ساختمانی، نازک کاری دیوارها و سقف های داخلی است. این فرآیند به منظور ایجاد سطوح صاف و یکدست برای اجرای پوشش های نهایی مانند رنگ آمیزی، کاغذ دیواری یا سایر تزئینات دکوراتیو انجام می شود. پلاستر در این کاربرد، با پوشاندن عیوب سطحی کیفیت بصری فضا را ارتقا می دهد. به عنوان مثال، در ساختمان های مسکونی و تجاری، پلاستر به عنوان لایه زیرین برای ایجاد ظاهری یکپارچه و آماده برای دکوراسیون استفاده می شود. این کاربرد به ویژه در پروژه هایی که زیبایی و دقت در جزئیات اهمیت دارد، برجسته است. برای این مورد معمولا از پلاستر گچی یا آهکی استفاده می شود.
استفاده در سیستم FRCM
این ماده نقش مهمی در سیستم کامپوزیت تقویت شده با ملات (FRCM) ایفا می کند. این روش از پلاستر به عنوان نگهدارنده برای توری های تقویت کننده (مانند فایبرگلاس یا کربن) استفاده می کند. پلاستر در این سیستم، توری را در خود جای داده و یک لایه یکپارچه ایجاد می کند که مقاومت سازه در برابر بارهای جانبی، مانند زلزله، را افزایش می دهد. اجرای دقیق این سیستم نیازمند رعایت استانداردها و استفاده از مصالح استاندارد از تأمین کنندگان معتبر است تا دوام و کارایی بلندمدت تضمین شود.
اجرای نمای اتیکس (ETICS)
پلاستر در سیستم نمای اتیکس به عنوان لایه نهایی و محافظتی نقش کلیدی دارد. این سیستم، که برای عایق سازی حرارتی در ساختمان ها طراحی شده، از ترکیب عایق های حرارتی، توری فایبرگلاس و پلاستر تشکیل شده است. پلاستر در این کاربرد، پس از نصب عایق و توری، به صورت یک لایه مقاوم اعمال می شود. این لایه از نمای خارجی در برابر عوامل محیطی مانند باران، باد، تابش خورشید و تغییرات دمایی محافظت کرده و از ترک خوردگی یا پوسته شدن جلوگیری می کند. نمای اتیکس به ویژه در مناطق با اقلیم های سرد یا گرم، کاربرد گسترده ای دارد و به کاهش هزینه های انرژی ساختمان کمک می کند. عمدتا از پلاستر سیمانی به این منظور استفاده می شود.
عایق سازی در برابر رطوبت و حرارت
پلاسترها در پروژه های ساختمانی برای عایق سازی حرارتی و رطوبتی استفاده می شوند. در کاربردهای عایق سازی حرارتی، پلاستر با ایجاد لایه ای مقاوم در برابر انتقال حرارت، به کاهش هدررفت انرژی کمک می کند. در حوزه عایق سازی رطوبتی، پلاسترها در محیط های مرطوب مانند مخازن آب، استخرها، پشت بام ها و حتی تأسیسات صنعتی (مانند مخازن نفت و بنزین) به کار می روند. این نوع پلاستر با افزودنی های پلیمری تقویت شده و در برابر نفوذ آب در فشارهای مثبت و منفی مقاوم است.
مهار دیوارهای غیرسازه ای با سیستم وال مش
یکی از نوآورانه ترین کاربردهای پلاستر در پروژه های ساختمانی، استفاده در سیستم وال مش برای مهار لرزه ای دیوارهای غیرسازه ای است. این سیستم، که جایگزین وال پست های فلزی سنتی شده، از ترکیب توری فایبرگلاس و دو لایه پلاستر وال مش تشکیل شده است. پلاستر وال مش در این کاربرد، توری را در بر گرفته و یک لایه یکپارچه و مقاوم ایجاد می کند. طبق پیوست ششم آیین نامه 2800، پلاستر وال مش مورد استفاده باید مقاومت فشاری حداقل 30 مگاپاسکال داشته باشد و با نوع توری (E-Glass یا AR-Glass) سازگار باشد. این سیستم با کاهش نیاز به مصالح گران قیمت مانند میلگرد بستر و وادارهای قائم و افقی، هزینه های پروژه را بهینه کرده و عملکرد لرزه ای دیوارهای غیر سازه ای را بهبود می بخشد. اجرای این سیستم نیازمند طراحی دقیق نقشه های فنی و استفاده از مصالح استاندارد است.
محافظت از سطوح در برابر عوامل محیطی
پلاسترها به عنوان یک لایه محافظتی، سطوح داخلی و خارجی ساختمان را در برابر عوامل محیطی مانند رطوبت، گردوغبار، تابش خورشید و فرسودگی محافظت می کنند. پلاستر با ایجاد یک لایه مقاوم، از تخریب زودهنگام سطوح جلوگیری کرده و طول عمر سازه را افزایش می دهد. همچنین، در پروژه هایی که نیاز به حفظ ظاهر و دوام طولانی مدت دارند، پلاستر به عنوان یک راهکار اقتصادی و کارآمد عمل می کند.
چگونه پلاستر مناسب را انتخاب کنیم؟
انتخاب پلاستر به عوامل متعددی بستگی دارد و نیازمند ارزیابی دقیق نیازهای پروژه و شرایط محیطی آن است. برخی از عوامل کلیدی در انتخاب نوع پلاستر عبارت اند از:
نوع پروژه و شرایط محیطی
نوع پروژه و شرایط محیطی محل اجرا، مهم ترین معیارهای انتخاب پلاستر هستند. برای فضاهای داخلی زیبایی و سطح صاف اولویت دارند، پلاستر گچی به دلیل ایجاد سطح یکدست و امکان رنگ آمیزی سریع مناسب است. در مقابل، برای نماهای خارجی، پلاستر سیمانی با مقاومت بالا در برابر رطوبت و شرایط جوی توصیه می شود. پلاستر ضدآب با افزودنی های پلیمری برای کاربردهایی مانند مخازن آب یا استخرها ایده آل است. در بناهای تاریخی، پلاستر آهکی با تنفس پذیری بالا و خاصیت ضدقارچ، از تجمع کپک جلوگیری می کند. در سیستم های وال مش یا نمای اتیکس (ETICS)، پلاستر باید با توری فایبرگلاس (E-Glass یا AR) و استانداردهای آیین نامه 2800 هماهنگ باشد.
بودجه و بهینه سازی هزینه ها
بودجه پروژه نقش تعیین کننده ای در انتخاب پلاستر دارد. پلاستر سیمانی به دلیل قیمت پایین تر مواد اولیه (سیمان و ماسه) و اجرای ساده، برای پروژه های بزرگ اقتصادی هستند. پلاسترهای ضدآب به دلیل افزودنی های پلیمری گران ترند و برای کاربردهای خاص مناسب اند. در سیستم وال مش با استفاده از پلاستر وال مش، کاهش استفاده از مصالح گران مانند میلگرد بستر، هزینه ها را بهینه می کند.
نتیجه گیری
پلاستر به عنوان یکی از اجزای مؤثر در ساختار دیوار، نقشی فراتر از پوشش سطحی ایفا می کند و عملکرد اجزای غیرسازه ای را در برابر تنش های محیطی و لرزه ای بهبود می بخشد. انتخاب نوع پلاستر باید با توجه شرایط پروژه، شرایط محیطی و الزامات آیین نامه ای مانند استاندارد 2800 صورت گیرد.
شرکت وال پست مش با هدف بهبود کیفیت ساخت وساز، مصالح و خدمات مناسب برای پروژه های ساختمانی ارائه می دهد. این شرکت با دانش به روز و تمرکز بر نیازهای پروژه، به مهندسان و مجریان کمک می کند تا سازه هایی مقاوم و با دوام بسازند. جهت دریافت اطلاعات بیشتر به وب سایت وال پست مش مراجعه کنید.
